Πάρις Δημητριάδης
Κάθε Δεκέμβριο, οι κεντρικές πλατείες των μεγαλουπόλεων της Ευρώπης αλλάζουν μορφή και μετατρέπονται σε ατμοσφαιρικές χριστουγεννιάτικες παραμυθουπόλεις. Ο δημόσιος χώρος αποκτά παιχνιδιάρικη διάθεση, με ζωντανή μουσική, πίστες για πατινάζ στον πάγο και πολύχρωμα λαμπάκια που αναβοσβήνουν να κοσμούν μικρά ξύλινα σπιτάκια, μέσα στα οποία προσφέρονται συνήθως παραδοσιακές λιχουδιές και εδέσματα και το καθιερωμένο ζεστό κρασί. Με τις ρίζες του στη Γερμανία, το δημοφιλές ζεστό κρασί των Χριστουγέννων, το ξακουστό glühwein, είθισται να προσφέρεται αναμεμειγμένο με πορτοκάλι και νόστιμα μπαχαρικά όπως η κανέλα, το κάρδαμο και το μοσχοκάρυδο.
Σύμφωνα με αφιέρωμα στο National Geographic, η Γερμανία δεν είναι βεβαίως η πατρίδα μόνο του ζεστού κρασιού αλλά των χριστουγεννιάτικων αγορών ευρύτερα, αφού σε γερμανόφωνες περιοχές ήταν που ξεπήδησε στη μεσαιωνική εποχή η μακραίωνη αυτή παράδοση που στις μέρες μας έχει εξαπλωθεί πια παντού στην Ευρώπη. Στη σύγχρονη Γερμανία, αναφέρεται, πραγματοποιούνται σχεδόν τρεις χιλιάδες χριστουγεννιάτικες αγορές ετησίως. Μετά μάλιστα την πανδημία του κόβιτ, ο αριθμός φαίνεται να έχει αυξηθεί σημαντικά. Σχεδόν κάθε μικρή πόλη και καθε μικρό χωριό φιλοξενούν χριστουγεννιάτικο χωριό.
Πρόκειται για μια αιωνόβια παράδοση, υπογραμμίζεται στο δημοσίευμα, η οποία έχει αποκτήσει τόσο μεγάλη θεσμική αξία και υπόσταση, που με σκοπό να διαφυλαχθεί καλό θα ήταν να μπει υπό την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τη γαλλική μπαγκέτα και τα φεστιβάλ με τους δράκους στην Κίνα.
Αυτό ωστόσο που καθιστά τις παραδοσιακές αγορές των Χριστουγέννων τόσο σημαντικές δεν είναι μόνο η αγορά ενός χειροποίητου στολιδιού ή μιας νόστιμης λιχουδιάς, αναφέρει ο Dirk Spennemann, Αναπληρωτής Καθηγητής στη Διαχείριση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο πανεπιστήμιο Charles Sturt της Αυστραλίας, ο οποίος έχει εμβριθήσει στο ζήτημα της πολιτισμικής αξίας των χριστουγεννιάτικων αγορών. «Είναι η όλη εμπειρία των φολκλόρ μουσικών ακουσμάτων, των αντιπροσωπευτικών μυρωδιών και φυσικά της κοσμοσυρροής που προσελκύουν». Πειστικό σημείο στην επιχειρηματολογία του ακαδημαϊκού είναι ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν πρέπει να αφορά μόνο πεπαλαιωμένες και παρελθοντικές καταστάσεις αλλά και εύελικτες παραδόσεις που χαρακτηρίζονται από αξιοσημείωτη ποσαρμοστικότητα στην κάθε νέα γενιά.
Οι ρίζες των σημερινών χριστουγεννιάτικων αγορών στην Ευρώπη ανάγονται στη μεσαιωνική εποχή, χρόνια κατά τα οποία το γερμανικό στοιχείο ήταν κυρίαρχο σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από αυτή που καταλαμβάνει το σύγχρονο κράτος της Γερμανίας στις μέρες μας. Ορισμένες μάλιστα από τις υφιστάμενες χριστουγεννιάτικες αγορές στη Γερμανία, που εξακολουθούν να απολαμβάνουν μεγάλη δημοτικότητα, πραγματοποιούνται συνεχόμενα από τον 15ο και τον 16ο αιώνα. Η αγορά της Δρέσδης, για παράδειγμα, λειτούργησε για πρώτη φορά παραμονή Χριστουγέννων του 1434 ενώ η ξακουστή χριστουγεννιάτικη αγορά της Νυρεμβέργης χρονολογείται κιόλας από το 1628, με μελετητές να εικάζουν ότι πηγαίνει ακόμη πιο πίσω στο 1530.
Οι χριστουγεννιάτικες αγορές της Γερμανίας επανήλθαν δυναμικά στο προσκήνιο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενώ έκτοτε σημειώνουν συνεχώς ανοδική πορεία, γεγονός που σχετίζεται ασφαλώς με την παράλληλη άνοδο του καταναλωτισμού και της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας των ευρωπαϊκών κρατών. Ρηξικέλευθες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, που μετέτρεψαν στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα τις χριστουγεννιάτικες αγορές στα μαζικά και πολυπληθή πολιτιστικά δρώμενα όπως τα γνωρίζουμε στις μέρες μας, που κατά τη διάρκεια των Σαββατοκυριακων του Δεκεμβρίου πλημμυρίζουν με εκατομμύρια επισκέπτες.
Πλέον, μεγαλουπόλεις σε χώρες εκτός Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας και της Ινδίας, πραγματοποιούν τις δικές τους χριστουγεννιάτικες αγορές σε γερμανικό στυλ, με πολύχρωμα λαμπάκια, γερμανικά λουκάνικα και φυσικά glühwein!
